Dokumnety i opracowania:

Plan rozwoju zawodowego - nauczyciel mianowany
Sprawozdanie z realizacji stażu

Polecane strony internetowe:

BLIŻEJ SIEBIE – DALEJ OD NARKOTYKÓW...
Pomóż swojemu dziecku nie pić
Bezpieczeństwo w internecie

Profilaktyka uzależnień od narkotyków - porady dla rodziców
czyli:
Lepsza jest wiedza od niewiedzy i niepewności.
„Człowiek może się rozwijać naprawdę tylko wówczas, gdy przyjmuje odpowiedzialność za samego siebie” (K. Horney)
Narkotyki stały się dostępne wszędzie: w szkole, na ulicy, w dyskotece. Wcześniej czy później kontakt z nimi może się przydarzyć każdemu dziecku, także Twojemu. Stanowią realne niebezpieczeństwo, nawet, jeśli dziś myślisz sobie: „Mój syn, moja córka nigdy tego nie zrobi...”. Powinieneś jednak zdawać sobie sprawę, że wiele zależy od Ciebie. To właśnie Ty możesz mieć ogromny wpływ na to, czy Twoje dziecko sięgnie po środki odurzające.

O czym powinieneś wiedzieć?
Często dzieci mają większą wiedzę na temat narkotyków od rodziców. Przeważnie jednak ich informacje wynikają z mitów krążących wśród młodzieży i nie są prawdziwe. Jeśli chcesz być dla dziecka autorytetem i partnerem podczas rozmów na ten temat, powinieneś:
- wykazać się rzetelną wiedzą na temat środków odurzających, aby umieć obalić fałszywe przekonania, jakie Twoje dziecko posiada na temat narkotyków;
- nauczyć się rozpoznawać sygnały ostrzegawcze, wskazujące na zażywanie środków odurzających.
Podstawowe informacje dotyczące tego, jak zapobiegać uzależnieniom, jak rozpoznać, że dziecko sięgnęło po narkotyki i co zrobić w takiej sytuacji, znajdziesz w tej ściągawce, warto również zapoznać się z literaturą podejmującą temat uzależnień m.in.:
Krzysztof Zajaczkowski „Nikotyna, alkohol, narkotyki”- profilaktyka uzależnień,
Ruth Maxwell "Dzieci, Alkohol, Narkotyki",
Dimoff, S Carper "Jak rozpoznać, czy dziecko sięga po narkotyki",
Marzena Pasek "Narkotyki? Na pewno nie moje dziecko".
Gaś Z. B. „Rodzina a uzależnienia”
www.parpa.pl (strona Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, Warszawa)
www.sterydy.pl , www.narkotyki.pl
www.poradnia.narkomania.org.pl (poradnia internetowa)
Co można zrobić, aby zapobiegać?

Dbaj o dobry kontakt z dzieckiem. Powinieneś jak najczęściej:
- rozmawiać, nie unikać trudnych tematów;
- zachęcaj dzieci do tego, co zdrowe i twórcze,
- porozmawiaj z rodzicami innych dzieci,
- bądź dobrym modelem i przykładem,
- okazywać dziecku ciepło i czułość;
- naucz się naprawdę wysłuchiwać swojego dziecka;
- nie oceniać i nie porównywać z innymi;
- nie wyśmiewać, nie krytykować, nie stawiać zbyt wysokich wymagań;
- doceniać starania i chwalić postępy;
- pomagać uwierzyć w siebie, uczyć podstawowych wartości;
- poznawać przyjaciół swojego dziecka;
- zawsze wiedzieć, gdzie jest i co robi Twoje dziecko;
- ustal jasne zasady dotyczące alkoholu i narkotyków.

KOCHAJ MĄDRZE NIE LEKCEWAŻ NIEPOKOJACYCH SYGNAŁÓW, NIE ZAPRZECZAJ FAKTOM!!- NIE USPRAWIEDLIWIAJ ZA WSZELKĄ CENĘ NIEPOKOJĄCYCH OBJAWÓW LUB ZDARZEŃ.

Sygnały ostrzegawcze, czyli, na co należy zwrócić uwagę?
Pierwsze próby z narkotykami dziecko zwykle starannie ukrywa przed dorosłymi. Wszelkie niepokojące zmiany będzie Ci na pewno łatwiej zauważyć, jeśli masz z dzieckiem dobry kontakt, wiele ze sobą rozmawiacie i dużo czasu spędzacie razem.
Pamiętaj jednak, że niektóre zachowania i postawy mogą mieć inne przyczyny, takie jak kłopoty szkolne lub rodzinne, zranione uczucia, niepowodzenia w kontaktach z rówieśnikami i wiele innych, które należy traktować równie poważnie i starać się pomóc dziecku je rozwiązać.

Zmiany w zachowaniu:
- nagłe zmiany nastroju i aktywności, okresy wzmożonego ożywienia przeplatane ze zmęczeniem i ospałością;
- nadmierny apetyt lub brak apetytu;
- spadek zainteresowań ulubionymi zajęciami;
- pogorszenie się ocen, wagary, konflikty z nauczycielami;
- izolowanie się od innych domowników, zamykanie się w pokoju, niechęć do rozmów;
- częste wietrzenie pokoju, używanie kadzidełek i odświeżaczy powietrza;
- wypowiedzi zawierające pozytywny stosunek do narkotyków;
- bunt, łamanie ustalonych zasad, napady złości, agresja;
- nagła zmiana grona przyjaciół na innych, zwłaszcza na starszych od siebie;
- niewytłumaczone spóźnienia, późne powroty lub też noce poza domem;
- kłamstwa, wynoszenie wartościowych przedmiotów z domu, kradzieże;
- tajemnicze, krótkie rozmowy telefoniczne, nagłe wyjścia;
- Zmiany w wyglądzie zewnętrznym;
- nowy styl ubierania;
- spadek ciężaru ciała, częste przeziębienia, przewlekły katar, krwawienie z nosa, bóle różnych części ciała, zaburzenia pamięci oraz toku myślenia;
- przekrwione oczy, zwężone lub rozszerzone źrenice;
- bełkotliwa, niewyraźna mowa;
- słodkawa woń oddechu, włosów, ubrania, zapach alkoholu, nikotyny, chemikaliów;
- ślady po ukłuciach, ślady krwi na bieliźnie, "gęsia skórka";
- brak zainteresowania swoim wyglądem i nie przestrzeganie zasad higieny,
- narkotyki lub przybory do ich używania,
- fifki, fajki, bibułki papierosowe;
- małe foliowe torebeczki z proszkiem, tabletkami, kryształkami lub suszem;
- kawałki opalonej folii aluminiowej;
- białe lub kolorowe pastylki z wytłoczonymi wzorami;
- leki bez recept;
- tuby, słoiki, foliowe torby z klejem;
- igły, strzykawki.

Im głębsza faza uzależnienia, tym objawy choroby są bardziej widoczne, wynikają z utraty kontroli nad braniem środków odurzających. Wzrasta ryzyko przedawkowania i śmierci.

Co zrobić, gdy dziecko ma już za sobą pierwszy kontakt z narkotykami?

Może się zdarzyć, że mimo Twoich najlepszych starań, uwagi i znajomości problemu, Twoje dziecko sięgnie po narkotyki.

Nie możesz wtedy:
- wpadać w panikę i przeprowadzać zasadniczych rozmów z dzieckiem, kiedy jest ono pod wpływem środka odurzającego;
- udawać, że to nie prawda, nie wierzyć w przedstawione fakty, bezgranicznie ufać dziecku; usprawiedliwiać dziecka, szukając winy w sobie lub np. złym towarzystwie;
- wierzyć zapewnieniom dziecka, że ma kontrolę nad narkotykami i, że samo sobie poradzi z tym problemem;
- nadmiernie ochraniać dziecka przed konsekwencjami używania narkotyków, np. pisać usprawiedliwień nieobecności w szkole spowodowanych złym samopoczuciem po zażyciu - środków odurzających, spłacać długów dziecka;
- poddawać się!

Powinieneś:

- wysłuchać dziecko i spokojnie z nim porozmawiać;
- zastanowić się, dlaczego dziecko sięga po narkotyki, czy powody nie są związane z sytuacją w waszej rodzinie - jeśli tak pomyśl, co można zmienić;
- działać! - nie liczyć na to, że problem sam się rozwiąże, szukać pomocy specjalistów;
wspólnie ze specjalistą i z dzieckiem ustalić reguły postępowania i konsekwentnie ich przestrzegać;
- stosować zasadę "ograniczonego zaufania" - starać się zawsze wiedzieć, gdzie jest i co robi Twoje dziecko.
To trudny problem dla całej rodziny, dlatego szukaj pomocy także dla siebie i bliskich. Skorzystajcie z pomocy terapeuty, a także z doświadczeń innych rodzin, które miały podobne problemy.

Narkotyki i prawo

Łamanie prawa przez dziecko biorące narkotyki związane bywa zwykle ze zdobywaniem pieniędzy. Mogą więc zdarzać się kradzieże, wynoszenie z domu wartościowych rzeczy, handel narkotykami, a także bójki i prostytucja. Może zdarzyć się również, że Twoje dziecko samo nie zażywa narkotyków, a jedynie handluje nimi dla chęci zysku. Powinno Cię zaniepokoić, jeśli zauważysz, że posiada pieniądze z niewiadomego źródła, kupuje nowe, czasem drogie rzeczy, prowadzi niejasne interesy z kolegami.

Powinieneś wiedzieć, że:
-posiadanie narkotyków w Polsce jest nielegalne, zagrożone grzywną i karą do 5 lat więzienia;
-produkcja środków odurzających jest zagrożona grzywną i karą więzienia od 6 miesięcy do 10 lat;
- za handel narkotykami grozi kara grzywny lub pozbawienia wolności od roku do 10 lat;
- udzielanie środka odurzającego lub nakłanianie do zażycia jest karalne (do 5 lat więzienia).

10 Zasad Rodzicielskiego Wychowania
(Operation PAR, 1985)

Obfita miłość.
Konstruktywna dyscyplina.
Wspólne spędzania czasu.
Zaspokojenie osobistych potrzeb wszystkich członków rodziny.
Rozwijanie wzajemnego szacunku w rodzinie.
Uczenie odróżniania dobra od zła.
Prawdziwe słuchanie.
Służenie radą.
Rozwijanie niezależności.
Poczucie realizmu życiowego.

Komputer z dostępem do Internetu to jedno z największych osiągnięć współczesnej cywilizacji. Bez konieczności wychodzenia z domu możemy dziś między innymi: zrobić zakupy, dzwonić, wysyłać e-maile, sprawdzić rozkład jazy autobusów czy pociągów, zarezerwować bilet, poszerzyć wiedzę a także poznawać ludzi. W Polsce ponad połowa osób dorosłych posiada komputer osobisty, a blisko 40% z nich korzysta z Internetu. Na przestrzeni ostatnich lat liczba ta gwałtownie wzrasta. Dostęp do globalnej sieci jest najpopularniejszy wśród ludzi młodych, którzy korzystają z Internetu zarówno w szkole jak i w domu. Wielu rodziców, widząc swoje dziecko siedzące przed komputerem, jest zadowolonych z tego faktu. Pociecha ma bezpieczne zajęcie, nie włóczy się z kolegami czy koleżankami, a co za tym idzie nie jest narażona na żadne niebezpieczeństwo. Oczywiście jest w tym wiele racji, ale należy pamiętać o tym, że Internet poza treściami edukacyjnymi ma do zaoferowania wiele treści, które mogą być groźne.

Niebezpieczeństwa i zagrożenia związane z korzystaniem przez nasze dziecko z Internetu

Pornografia

jako jedno z większych niebezpieczeństw. Pornografia w Internecie jest wielkim problemem. Osoby, które zarabiają na pornografii znają dziś sposoby, aby treści takie trafiały do odbiorców, w tym dzieci, bez ich aktywności w kierunku poszukiwania takich treści. Nasze dziecko poszukując w Internecie informacji potrzebnych do rozwiązania zadania, może trafić na stronę z treściami pornograficznymi lub innymi dewiacjami. Specjaliści, psycholodzy, pedagodzy, terapeuci i seksuolodzy odnotowują negatywny wpływ pornografii na osoby, które z niej korzystają. Szczególne niebezpieczne jest oddziaływanie treści pornograficznych na nieukształtowaną psychikę dziecka. Niebezpieczeństwo tkwi w nieprawdziwym ukazywaniu roli mężczyzny i kobiety, pomiędzy którymi nie istnieje więź emocjonalna a jedynie kontakt erotyczny pozbawiony głębszych relacji. Pornografia zachęca także do podejmowania zachowań seksualnych nieakceptowanych społecznie.

Pedofilia

jako poważny problem. Internet to jedno z miejsc aktywności pedofilów, którzy założyli już kilkadziesiąt tysięcy stron z pornografią dziecięcą. Pedofil to osoba (najczęściej mężczyzna), która jako partnera seksualnego preferuje dziecko przed okresem dojrzewania. Zwykle pedofile to ludzie nie wzbudzający podejrzeń, mili, sympatyczni, wywierający duży wpływ na dzieci. Za pomocą różnych usług internetowych (czaty, komunikatory, fora dyskusyjne, poczta e-mail, serwisy społecznościowe), przybierając fikcyjną tożsamość, dążą oni do nawiązania kontaktów z dziećmi. W kontakcie takim dziecko staje się ofiarą.

Agresja i przemoc w świecie wirtualnym i realnym.

Internet bywa nośnikiem agresji i przemocy. Internetowa agresja i przemoc w środowisku dzieci i młodzieży przyjmują różną postać i mają wiele uwarunkowań. Celem agresji jest zaszkodzenie ofierze, a przemocy – wywarcie pewnego rodzaju wpływu. Zachowaniem agresywnym jest wulgarne słowo lub publikacja kompromitujących treści w sieci (film, zdjęcie). Często zdarza się, że dzieci korzystające z Internetu atakują w sieci swoich kolegów poprzez umieszczanie o nich nieprawdziwych lub oczerniających informacji lub wulgarnych komentarzy. W ostatnim czasie zdarzało się, że osoby obrażone wypowiedziami internautów składały doniesienia do prokuratury i domagały się ukarania sprawców obraźliwych wpisów. Jeśli takie działanie zostanie przypisane osobie małoletniej, to Państwo jako rodzice możecie mieć poważne problemy, wynikające z odpowiedzialności prawnej za dziecko.

Zagrożenie związane z sektami w sieci.

W sieci działają osoby werbujące młodych ludzi do różnych sekt. Członkowie sekt poszukują ludzi młodych, słabych, osamotnionych, niepewnych siebie, nie mających oparcia w rodzinie. Poszukiwania te są ułatwione ze względu na to, że w naszym społeczeństwie młodzież jest sfrustrowana, często niezadowolona, pozbawiona perspektyw na przyszłość, a swoje problemy opisuje na stronach blogów czy serwisów społecznościowych. Brak udziału rodziców w wychowaniu powoduje bezradność na co dzień, wprowadza nudę i obojętność, zniechęca do aktywności w szkole, przez co dzieci stają się łatwą zdobyczą dla działaczy sekt. Sekta z czasem przejmuje całkowitą kontrolę nad dzieckiem.

Kradzież danych i oszustwa.

Zjawisko to w ostatnich latach przybiera na sile. Dziecko nawiązując w sieci nowe znajomości może w sposób nieświadomy przekazać informacje, które następnie zostaną wykorzystane w różny sposób. Zdarza się, że dzieci nieświadomie przekazują informacje dotyczące adresu zamieszkania, zamożności rodziców, numerów kont bankowych. Osoba, która uzyska takie informacje może wykorzystać je i poważnie nam zaszkodzić.

Szkody spowodowane przez dziecko.

W tym miejscu wspomnieć należy, ze nasze dziecko również może być w Internecie sprawcą poważnych szkód. Do najczęściej popełnianych „grzechów” przez nasze dzieci możemy zaliczyć piractwo. Dzieci, świadomie lub nie, pobierają z Internetu kopie programów, gier, utworów muzycznych czy filmów. Piractwo w naszym kraju jest przestępstwem i grozi za nie wysoka kara. W przypadku osób małoletnich konsekwencje ponoszą rodzice lub opiekunowie.
Zachęcamy rodziców do odwiedzenia strony „Ambasadorzy Bezpiecznego Internetu”
http://ambasadorzy.kulturaonline.pl/

W ramach tego projektu można wziąć udział w darmowym kursie e - learningowym, podczas którego można dowiedzieć się min.:
• jakie są zagrożenia i dobre strony Internetu?
• do czego dzieciom potrzebny jest Internet?
• dlaczego gry komputerowe uzależniają?
• jak kontrolować dziecko na komputerze, tablecie czy telefonie komórkowym?
• co to jest facebook? Dorosły musi to wiedzieć.
• jakie zasady warto wpoić dziecku, żeby nie zgubiło się w cyberprzestrzeni

Depresja u dzieci i młodzieży Już 40-50% dzieci w szkołach podstawowych nie ma poczucia sensu życia, a 30% miewa również myśli samobójcze. Źródło: Wp.pl, Środa, 23 lutego 2005

Depresja i skłonności samobójcze są dziś jednym z poważniejszych problemów dotyczących dzieci i dorastającej młodzieży. Charakterystyczne jest to, że przypadłość ta dość często występuje wraz z innymi zaburzeniami.
Zgodnie z obowiązującymi obecnie klasyfikacjami można wyróżnić cztery epizody- dystymię, cyklotymię, wielką (endogenną) depresję i chorobę afektywną dwubiegunową. Istota dystymii sprowadza się do występowania nastrojów depresyjnych, z kolei w obrazie klinicznym cyklotymii nastroje depresyjne przeplatają się z euforią i poczuciem szczęścia. Choroba afektywna dwubiegunowa jest silniejszą postacią dystymii. Chory na wielką depresję odczuwa natomiast przede wszystkim permanentne przygnębienie, ma trudności z koncentracją i logicznym myśleniem, zakłóceniu ulega również rytm jego dotychczasowego życia.

Czynniki ryzyka depresji
poczucie straty, genetyczna podatność, problemy z rodzicami, cechy osobowości
Wśród czynników ryzyka wpływających na rozwój zaburzeń nastroju najczęściej wymienia się: wczesne poczucie straty, genetyczną podatność, problemy w kontaktach z rodzicami, indywidualne cechy osobowości. Depresja częściej dotyka dziewcząt niż chłopców, choć ostatnio ta prawidłowość zaczyna się powoli zacierać.


Płeć
Ponad wszelką wątpliwość stwierdzono obecnie, że podatność na depresję w dużej mierze zależy od płci. Choroba ta występuje w równych proporcjach u chłopców i dziewcząt w wieku poprzedzającym adolescencję, ale już w okresie dojrzewania jest znacznie częstsza u dziewcząt. Takie same dysproporcje w częstości występowania tej choroby można zauważyć u kobiet i mężczyzn w wieku dojrzałym. Chcąc wyjaśnić ten stan rzeczy najczęściej wskazuje się na odmienne zmiany hormonalne u obu płci i na różne w stosunku do nich wymagania.

Doświadczenie straty
Doświadczenie straty może oznaczać osierocenie, rozstanie, utratę zaufania do najbliższych będącą na przykład skutkiem molestowania, ale również utratę zdrowia czy chorobę.

Nieprawidłowy kontakt z rodzicami
Problemy w domu rodzinnym i nieprawidłowy kontakt z rodzicami, może doprowadzić do nieumiejętności tworzenia związków w życiu dorosłym, do utraty poczucia bezpieczeństwa, oraz do braku wewnętrznych modeli postępowania. Konsekwencją takiego stanu rzeczy często jest niezwykła podatność dziecka na depresję. Chorobie tej sprzyja również niski poziom inteligencji, niska samoocena, czy zewnętrznie umiejscowione źródło kontroli.
Depresja rodziców, ich choroba alkoholowa, lub nadużywanie przez nich narkotyków, tylko wzmacniają niekorzystny wpływ wskazanych powyżej czynników.

Indywidualne cechy osobowości
Wart zauważenie jest fakt, że nie u każdego nastolatka strata powoduje rozwój depresji. Aby zaburzenie nastroju mogło się rozwinąć, młody człowiek musi znaleźć się w sytuacji, w której czynnik osobisty, lub zewnętrzny podtrzymuje objawy depresyjne. I tak ogromny wpływ na rozwój depresji mają negatywne myśli i zaburzenia poznawcze, których źródło tkwi w negatywnych wzorcach.
Według Aarona Becka, w etiologii depresji istnieją dwa negatywne wzorce, które zawierają utajone nastawienie do siebie, świata i otoczenia. Pierwszy z nich wiąże się ze związkami interpersonalnymi, drugi natomiast z osobistymi dokonaniami. Beck nazywa je kolejno socjoterapią i autonomią. Osoby utrzymujące negatywne wzorce, w których kluczowym czynnikiem organizującym jest socjoterapia, oceniają siebie negatywnie, wtedy, gdy uważają, iż mają problemy z tworzeniem satysfakcjonujących związków z innymi. Z kolei u nastolatków, w przypadku których socjoterapia ustępuje miejsca autonomii, główny problem sprowadza się do porażek związanych z dążeniem do osiągnięcia wyznaczonych celów. Wspólną cechą tej młodzieży jest to, że ma ona skłonność do interpretowania niejednoznacznych sytuacji, w negatywny, przygnębiający sposób. Według Becka wiąże się to z licznymi błędami logicznymi i zaburzeniami poznawczymi, obecnymi w rozumowaniu tych młodych ludzi.

Objawy depresji u dzieci i młodzieży
Drażliwość, smutek, wrogość do świata...
Niezależnie od podłoża na którym rozwinęła się depresja, jej rdzeń zawsze pozostaje ten sam i jest nim zły nastrój. Pojawia się on najczęściej wraz z uczuciem smutku, samotności, lub rozpaczy i całkowitej niezdolności do odczuwania przyjemności. Inne objawy osiowe:
drażliwość, bardzo częsta frustracja cynizm, złość, agresja wobec świata i ludzi apatia, zniechęcenie posępny wygląd, brak dbałości o higienę uczucie osamotnienia
Głównymi czynnikami mogą być również lęk, agresja i irytacja. Dzieci i młodzież dotknięte depresją, przechodzą czasem wszystkie trzy procesy emocjonalne - od nastroju depresyjnego poczynając, poprzez irytację i kończąc na lęku.
Osoby w depresji charakteryzuje ponadto albo znacznie spowolniona aktywność albo zwiększona, choć zupełnie nieefektywna. Część chorych zaczyna demonstrować niechęć do wszelkich, nawet tych wcześniej lubianych, zajęć. Taki stan niesie z sobą zagrożenie katatonii i otępienia. Na szczęście takie przypadki zdarzają się bardzo rzadko. Do stałych symptomów tej choroby zaliczyć można natomiast pogorszenie relacji z rodziną, przyjaciółmi i innymi ważnymi dotychczas osobami. Cięższym przypadkom depresji towarzyszy zazwyczaj szereg objawów somatycznych. Najczęstsze z nich, to utrata energii, zaburzenia apetytu, zakłócenia rytmu snu, bóle brzucha, głowy, mięśni oraz nieustanne zmiany nastroju.

Możliwości leczenia
Diagnoza, psychoterapia, farmakologia...

Diagnoza depresji
Niezwykle istotną sprawą w rozwiązywaniu problemu depresji jest prawidłowa ocena ryzyka samookaleczeń i prób samobójczych. Drugim priorytetem jest ocena, czy depresja nie jest czasem reakcją na maltretowanie. Trzecie działanie w wypadku zaburzeń nastroju, obejmować powinno wyjaśnienie natury i rozmiarów symptomów. Czwarty i zarazem ostatni krok, sprowadzać się powinien do określenia predyspozycji, przyspieszających, podtrzymujących i ochronnych czynników związanych z depresją młodego człowieka.
Tak samo jak w innych zaburzeniach natury psychicznej, bardzo ważnym etapem w procesie leczenia depresji jest prawidłowa i rzetelna diagnoza. Przede wszystkim, powinna ona łączyć wskazane powyżej czynniki z objawami depresji, sugerować cele, które mają zostać osiągnięte na skutek terapii i nakreślić możliwie najbardziej szczegółowy plan ich osiągania.
Dokładna diagnoza, wskazuje zazwyczaj, że na problemy młodego człowieka z nastrojem wpływają czynniki osobiste, rodzinne, szkolne, a czasem też i te, które wiążą się z jego szerszym środowiskiem. Do przeprowadzenia interwencji, konieczna jest możliwie najbardziej wnikliwa ocena problemu. Ułatwia ona również skoncentrowanie się na rodzicach i opiekunach w rodzinach, które dotknięte są problemami o bardziej złożonej naturze.

Terapia
Zgodnie z najnowszymi trendami, w obrębie terapii powinny być zintegrowane te techniki terapii, które są najbardziej skuteczne. Terapia depresji powinna więc zawierać psychoterapię, wspieranie wewnętrznego systemu kontroli chorego, rozwijanie umiejętności działania, komunikacji, umiejętności społecznych i umiejętności rozwiązywania problemów, oddziaływanie terapeutyczne skupione na relacjach w obrębie rodziny, leczenie farmakologiczne, szkolenie opanowywania nawrotów, braku zaangażowania i oporu.
Już we wczesnej fazie procesu terapeutycznego włącza się do niegoelement psychoedukacyjny. Chodzi bowiem o to, żeby zarówno nastolatek, jak i jego rodzina zdobyli jak największą wiedzę o depresji i możliwie najlepiej ją zrozumieli. Poza przekazem wiedzy, terapia w tym modelu koncentruje się między innymi na wywołaniu zmian w przekonaniach młodych ludzi, we wzorach ich zachowań, w ich podejściu do innych i do związków. Środki antydepresyjne podaje sie tu najczęściej po to, by wyregulować sen i apetyt, oraz by zwiększyć poziom energii. Jeśli rodzice, pomimo licznych prób terapeuty nie są w stanie zaakceptować takiego modelu pracy nad problemem, albo jeśli go rozumieją, ale się z nim nie zgadzają, to kolejne próby nawiązania współpracy wywołują u nich raczej opór niż chęć współdziałania. Najczęściej, przyczyną takiego stanu rzeczy, jest nieuświadamianie sobie, że w przypadku nastolatka skuteczność leków antydepresyjnych wcale nie jest zbyt duża, a wiedza na temat ich długoterminowych skutków ubocznych jest raczej znikoma.
Równie wcześnie, jako element terapii może być wprowadzony wewnętrzny system kontrolii wytyczanie celów. Młodego człowieka i jego najbliższych prosi się o wyznaczenie celów łatwych do osiągnięcia, tak by każdy, nawet najmniejszy postęp był wyraźnie widoczny. Dalej, zaleca się, by osoba dokładnie śledziła te wszystkie małe sukcesy i zapisywała je w zeszycie. Take zapiski pomagają uświadomić młodym ludziom, że między działaniem, a nastrojem istnieje istotny związek. Ponadto, podczas wspólnej analizy tych notatek, chory zauważa, że pewne szczególne wydarzenia wiążą się z poprawą jego samopoczucia. W ten sam sposób zidentyfikować można również sytuacje wpływające na obniżenie nastroju. Taki dzienniczek pomaga też prześledzić relacje pomiędzy tym jak osoba się czuje, a pewnymi typami interakcji społecznych w których uczestniczy. Po jakimś czasie, do zapisu można dodać nową kolumnę, w której pacjent będzie zapisywał myśli i pomysły, które mogłyby przyczynić się do zmiany jego nastroju w konkretnej sytuacji, czy w określonym typie relacji.

Psychoedukacja i prowadzenie notatek na temat samopoczucia, prowadzi zazwyczaj do odkrycia, że celowe oddziaływanie na nastrój odnosi zazwyczaj duży, pozytywny skutek. Młody człowiek może więc rozwinąć swój własny wzorzec działania w celu poprawy nastroju. Wzorzec ten powinien opierać się na ustaleniu kilkuetapowych zadań, na planowaniu i przypominaniu sobie przyjemnych wydarzeń, ustalaniu możliwych do osiągnięcia wyzwań, planowaniu ćwiczeń fizycznych i wykorzystywaniu metod relaksacyjnych.
Ogromny wpływ na nastrój niemal każdego nastolatka mają relacje rodzinne, a w szczególności zaburzenia komunikacji, konflikty, krytycyzm, nadopiekuńczość i triangulacja. Co więcej depresję mogą wywołać również problemy związane z dojrzewaniem, separacją rodziców, czy osieroceniem. W kształtowaniu stosunków rodzinnych wykorzystuje się głównie treningi komunikacji, rozwiązywania problemów, interwencje polegające na inicjowaniu rodzinnego wsparcia i i renegocjowaniu ról w rodzinnych relacjach. W związku z tym, że system wartości każdego nastolatka jest wręcz nierozerwalnie związany z systemem wartości jego rodziców, rodzinne podejście do terapii bywa szczególnie użyteczne w przypadku młodzieży w okresie dojrzewania.
Młodzi ludzie będący w depresji bardzo szybko zostają wykluczeni z działań grupy rówieśniczej. W związku z tym, elementem każdej terapii mającej na celu poradzenie sobie z problemem depresji, powinien być trening umiejętności społecznych. Celem takiego treningu jest zapoznanie młodzieży ze strategiami, które umożliwią im prowadzenie konwersacji z rówieśnikami, rozpoznawanie możliwości włączania się do rozmowy, a tym samym wniesienia własnego wkładu zarówno do rozmów, jak i do działań, które przyniosą korzyści całej grupie.

Leki przeciwdepresyjne
Stosowanie przeciwdepresyjnych leków trójpierścieniowych przy depresjii dziecięcej, pomimo ich pozytywnego wpływu na dorosłych, nie daje zbyt dobrych efektów. Pewne korzystne działanie odnotowano natomiast przy stosowaniu przeciwdepresyjnych środków hamujących selektywny wychwyt serotoniny. Tym samym istnieją podstawy do ich stosowania, jako formy uzupełnienia terapii psychologicznej.

Nawrotowość depresji
Depresja jest niestety zaburzeniem mającym charakter nawrotowy. Chociaż 90% przypadków można wyleczyć krótkotrwałym leczeniem, to zdecydowana większość młodych ludzi ma nawroty choroby. Tym samym, opisane powyżej elementy, powinny być stosowane jako część długoterminowego programu. Dzieci i ich rodziców, można nauczyć jak rozpoznawać nawroty i jak sobie z nimi radzić, oraz kiedy ponownie nawiązać kontakt ze specjalistą. Jednym z największych wyzwań, ale też sukcesów, w przypadku leczenia depresji u dzieci i młodzieży, jest ustanowienie i utrzymanie dobrego kontaktu między terapeutą, a chorym i jego rodziny. Źródło: zasoby Internetu; www.depresjaudzieci.psychika.edu JADŁOWSTRĘT PSYCHICZNY (anorexia nervosa) Opis kliniczny Jadłowstręt psychiczny charakteryzuje się odmową utrzymywania prawidłowej masy ciała lub nieprzybieraniem na wadze w okresie wzrostu (co prowadzi do nieosiągania oczekiwanej, odpowiedniej dla wieku i wzrostu masy ciała) w wyniku celowego stosowania restrykcyjnej diety lub innych ekstremalnych sposobów. U chorych występuje zaburzona percepcja kształtu i rozmiaru ciała lub zaprzeczanie powadze utraty masy ciała. Nadmierne zwracanie uwagi na jedzenie i kształt ciała ma charakter obsesyjny. W ciężkich przypadkach poglądy pacjentów mogą sprawiać wrażenie urojeń. Nie dochodzi do utraty apetytu, ale występuje nasilony lęk przed przybraniem na wadze. U dziewcząt, u których wystąpiła pierwsza miesiączka dochodzi do zatrzymania miesiączkowania. W typie restrykcyjnym anoreksji stwierdza się stosowanie restrykcyjnej diety lub intensywnych ćwiczeń fizycznych. W typie bulimicznym (napady objadania/”czyszczenie”) występuje przyjmowanie ogromnej ilości pożywienia, które jest następnie różnymi sposobami usuwane z organizmu.

Fizjologiczny proces głodzenia prowadzi do pojawienia się dodatkowych objawów psychologicznych. U pacjentów może wystąpić wycofanie z życia społecznego, drażliwość, anhedonia (utrata zdolności przeżywania radości), zmniejszenie zainteresowania seksem, obniżenie samooceny, nawracające poczucie beznadziejności, nieadekwatność. Obraz ten odpowiada poważnej depresji endogennej. Ponadto u chorych występuje zazwyczaj wzmożona potrzeba kontroli, dotycząca nie tylko zwyczajów, ale również otoczenia. Osoby cierpiące na jadłowstręt psychiczny często przywiązują nadmierną wagę do własnych osiągnięć szkolnych i sportowych

Epidemiologia
Ponad 90% z rozpoznaniem jest płci żeńskiej. Zachorowalność jest największa w grupie wiekowej 15 – 24 lata. Mniej nasilone postaci zaburzeń odżywiania występują jeszcze częściej.

Etiologia
Jadłowstręt psychiczny ma etiologię wieloczynnikową. U pacjentów występuje wiele różnych problemów psychologicznych, fizycznych, szkolnych i społecznych, co prowadzi do niskiej samooceny i poczucia małej kontroli nad swoim życiem. Osoby te przeważnie nie akceptują swojego ciała i zmian zachodzących podczas okresu dojrzewania. Dieta jest wybierana jako akceptowana społecznie metoda poprawy samopoczucia i kontroli. Do rozwoju anoreksji i bulimii przyczyniają się mechanizmy genetyczne i neurofizjologiczne. U krewnych pierwszego stopnia zaburzenia odżywiania występują 6-10 razy częściej.
Jakkolwiek u pacjentów z zaburzeniami odżywiania można stwierdzić w wywiadzie przypadki wykorzystywania seksualnego, to nie wiadomo, czy ich występowanie jest częstsze niż w innych zaburzeniach psychicznych, z wyjątkiem nastolatek z bulimią. W piśmiennictwie zwrócono uwagę na dynamikę funkcjonowania rodziny, w tym nadopiekuńcze postawy rodziców, brak odpowiednich granic wewnątrz rodziny i niewystarczająca autonomia.

Przebieg i rokowanie
Jadłowstręt psychiczny występuje zazwyczaj w okresie dojrzewania, między 14 i 18 rokiem życia, w czasie intensywnego wzrostu, kiedy dochodzi do znacznego przyrostu masy ciała i zmian jego kształtu. Rzadziej dotyczy dzieci w okresie przedpokwitaniowym, choć może wystąpić jadłowstręt psychiczny lub nieprawidłowe zachowania związane z jedzeniem, w tym unikanie jedzenia, zaburzenia obrazu ciała,, stosowanie nieodpowiednich diet, przejadanie się, rytualne zachowanie podczas jedzenia, jedzenie wybiórcze. Pierwszym przejawem niezadowolenia z kształtu swojego ciała może być nadmierne zaangażowanie w odchudzanie się. Jadłowstręt psychiczny przeważnie ma przebieg przedłużający się. Oszacowano, że rokowanie w tej chorobie jest następujące:
50% dobry wynik leczenia 21% wynik pośredni 26% niekorzystny (Theander, 1985)
Nie występuje remisja choroby bez leczenia.

Do utrzymujących się przewlekle objawów należy:
- niska masa ciała i wzrost w stosunku do wieku, - zmniejszenie szczytowej masy kostnej, - nadmierne zaabsorbowanie masą ciała lub wyglądem - opóźnienie lub przerwanie dojrzewania płciowego - brak miesiączki - zaburzone relacje społeczne lub/i seksualne
Zły wynik leczenia wiąże się z:
- dłuższym czasem trwania choroby, - starszym wiekiem w momencie zachorowania - bardzo nasilonym spadkiem masy ciała - złymi relacjami interpersonalnymi. Śmiertelność częściowo zależy od chronicznego przebiegu choroby. Współistnienie innych zaburzeń psychicznych pogarsza rokowanie. Częściej występuje częściowa remisja niż wyzdrowienie, szczególnie przy współwystępowaniu innych schorzeń psychicznych.


FIZYCZNE OBJAWY I POWIKŁANIA ANOREKSJI I BULIMII
Ze strony układu krążenia
Niedociśnienie
Bradykardia
Arytmia
Wypadanie płatka zastawki mitralnej
Zatrzymanie czynności serca
Obrzęki i zastoinowa niewydolność krążenia w okresie kompensacyjnego odżywiania
Niewydolność krążenia wtórna do kardiomiopatii spowodowanej zatruciem ipekakuaną – korzeniem wymiotnicy (środkiem wywołującym wymioty)
Neuroendokrynologiczne
Brak miesiączki lub nieregularne miesiączki (niskie stężenie FSH i LH pomimo niskich stężeń estrogenów)
Obniżenie podstawowego metabolizmu
Nieprawidłowy wynik testu tolerancji glukozy z opornością na insulinę
Hipotermia
Podwyższone stężenie hormonu wzrostu i kortyzolu
Zaburzenia snu
Kości
Osteoporoza (zmniejszenie masy kostnej)
Zaburzenia gospodarki płynowej
Odwodnienie
Zaburzenia elektrolitowe
Nieprawidłowe wyniki badań moczu
Ze strony przewodu pokarmowego
Zaparcia
Biegunki
Hematologiczne
Leukopenia
Anemia
Trombocytopenia
Obniżenie szybkości sedymentacji
Dermatologiczne
Suchość skóry
Lanugo (meszek na ciele)
Uszkodzenie jamy ustnej, przełyku i żołądka spowodowane wymiotowaniem i/lub przejadaniem się
Zniszczenie szkliwa zębów
Powiększenie ślinianek
Zapalenie błony śluzowej żołądka
Zapalenie błony śluzowej przełyku
Większa częstość występowania zapalenia trzustki

BADANIE I ROZPOZNANIE JADŁOWSTRĘTU
Zebranie pełnego wywiadu, badanie fizykalne i rutynowe badanie laboratoryjne. Wywiad psychiatryczny obejmuje zebranie bardzo szczegółowych informacji na temat początku i przebiegu zaburzeń odżywiania, najwyższej i najniższej masy ciała oraz wagi uważanej przez pacjenta za optymalną. Lekarz powinien poznać codzienne zwyczaje pacjenta związane z jedzeniem nie tylko ilościowego spożywania pokarmu ale również pór posiłków. Pytania dotyczą również środków przeczyszczających, wymiotnych lub moczopędnych. Chorzy pomimo chęci ukrycia pragnienia schudnięcia często mimowolnie ujawniają ważne diagnostycznie informacje. Ważny jest również wywiad rodzinny. Dotyczy on zwyczajów związanych z odżywianiem i poglądów na masę ciała, mogą ujawnić się wzorce zachowania tzn. naśladownictwo. Wywiad dotyczy również chorób psychicznych w rodzinie.

Rozpoznanie jadłowstrętu psychicznego
Fizjologiczna szczupłość
Zaburzenia fizyczne, którym towarzyszy zmniejszenie masy ciała
Nadczynność tarczycy
Inne zaburzenia endokrynologiczne
Schorzenia przewodu pokarmowego, którym towarzyszą wymioty, utrata apetytu i/lub zaburzenia wchłaniania
Nowotwory złośliwe
Przewlekłe choroby zakaźne
Zaburzenia psychiczne, którym towarzyszy utrata apetytu i zmniejszenie masy ciała
Depresja
Specyficzne zachowania związane z jedzeniem wtórne w stosunku do zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego lub urojeń występujących w schizofrenii czy depresji psychotycznej
Unikanie jedzenia z powodu fobii w postaci lęku przed uduszeniem się z towarzyszącymi objawami psychotycznymi lub bez nich Wymioty w przebiegu zaburzeń konwersyjnych
Niedoczynność tarczycy prowadząca do hipotermii i zatrzymania miesiączki

LECZENIE
Początkowym celem terapii jest doprowadzenie do akceptacji choroby i planowanego przybierania na wadze. Ta faza leczenia może mieć miejsce w warunkach szpitalnych.
BULIMIA NERVOSA
Opis kliniczny
Bulimię charakteryzuje występowanie powtarzających się epizodów niekontrolowanego pochłaniania ogromnych ilości pożywienia w krótkim czasie (np. w ciągu dwóch godzin), po czym podejmowane są nasilone wysiłki skompensowania przyjęcia nadmiaru kalorii. Epizody objadania się i zachowania kompensacyjne występują co najmniej dwa razy w tygodniu przez co najmniej 3 miesiące. Niekontrolowane pochłanianie dużych ilości pożywienia odbywa się zazwyczaj w tajemnicy i początkowo może być źródłem przyjemności. Zachowania te mogą wystąpić podczas epizodu dysforii (rozdrażnienia, złości albo agresji) lub w bezpośredniej reakcji na stres. Objadanie się zazwyczaj przynosi ulgę, jednak wkrótce następuje powrót myśli o treści deprecjonującej chorego. Pacjenci czują, że nie mają kontroli nad jedzeniem.
Wymiotowanie było uważane za wyznacznik bulimii, jednak tylko 1/3 wszystkich chorych na bulimię wywołuje wymioty. Do najczęstszych zachowań kompensacyjnych można zaliczyć ćwiczenia fizyczne lub restrykcyjne diety. Stosowanie środków przeczyszczających, moczopędnych lub hormonów tarczycy występuje rzadziej. U pacjentów w okresie dojrzewania w miarę postępu choroby epizody objadania się są coraz częstsze.
Osoby z bulimią zwykle charakteryzują się prawidłową masą ciała, która tylko nieznacznie odbiega od wagi idealnej (może być nieco wyższa lub nieco niższa). Dotyczy osób, które przed rozwojem choroby miały skłonności do otyłości.

EPIDEMIOLOGIA
Bulimia występuje częściej niż anoreksja i w prawie 50% przypadków rozpoczyna się przed 18 rokiem życia. Epizody objadania się są częstsze u nastolatków. Choroba występuje najczęściej między 15 – 40 rokiem życia, zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet, przy czym u chłopców średni wiek w momencie zachorowania jest wyższy. U chłopców do zachorowania dochodzi najczęściej w drugiej połowie okresu dojrzewania. Bulimia częściej występuje wśród elity sportowców, u których aktywność wymaga utrzymania szczupłej sylwetki. Chorzy na bulimię częściej stosują narkotyki i piją alkohol. Zazwyczaj charakteryzują się wyższym statusem społeczno-ekonomicznym, przeważnie są rasy białej lub pochodzenia latynoskiego.

ETIOLOGIA
Jadłowstręt psychiczny i bulimia często stanowią kontinuum, a u wielu pacjentów występują objawy obu tych zaburzeń. Prawie 50% osób z anoreksją rozwija objawy bulimii, a chorzy na bulimię często zapadają na anoreksję. Często w rodzinach chorych (najbliższa rodzina – pokrewieństwo pierwszego stopnia) stwierdza się występowanie otyłości, depresji lub alkoholizmu. Wykorzystanie seksualne i fizyczne znęcanie się nad dziećmi predysponuje je do wystąpienia różnych zaburzeń psychicznych, bez przewagi zaburzeń odżywiania.

PRZEBIEG I ROKOWANIE
Stosowanie diet zazwyczaj poprzedza rozwój bulimii. Najpierw osoba zaczyna objadać się, co jest bezpośrednią konsekwencją ograniczania ilości spożywanego pożywienia; następnie zachowanie to staje się czynnością obsesyjną (kompulsją) lub formą nałogu. Pacjent postrzega objadanie się jako odrażające zachowanie, będące źródłem depresji i autokrytyki. Ponownie rozpoczyna stosowanie diety, często wzmacniając to intensywnymi ćwiczeniami lub zachowaniami „czyszczącymi”, próbując przezwyciężyć szkody wyrządzone przez epizod objadania się. Zachowania te choć przynoszą choremu tymczasową ulgę w cierpieniu emocjonalnym, stają się elementem błędnego koła, które podtrzymuje bulimię i objawy depresji. Rozwija się stan przewlekłego połowicznego głodzenia się, co dodatkowo predysponuje chorego do rozwoju zaburzeń afektywnych.
Przeprowadzono niewiele badań oceniających krótko- i długoterminowe rokowanie u osób leczonych na bulimię. Częstość nawrotów wynosi 30-50% przy obserwacji prowadzonej przez sześć miesięcy do sześciu lat. Niektórzy autorzy spekulują, że poprawa utrzymuje się przez 10-15 lat. Wg optymistycznych wyników (obserwacja pacjentów przez 6 lat) po zakończeniu leczenia: wynik uznano za dobry w 60% przypadków, pośredni 29%, zły w 10%. Śmiertelność wyniosła 1% - 5%
Czynniki ryzyka nawrotu choroby:
indukowanie wymiotów używanie alkoholu używanie narkotyków u nastolatków: zaburzenia lękowe lub afektywne.
Społeczne konsekwencje bulimii:
pogorszenie funkcjonowania szkolnego pogorszenie relacji rówieśniczych zaburzenia osobowości typu borderline nadużywanie substancji psychoaktywnych depresja Do czynników ryzyka zgonu z powodu bulimii należą:
czas trwania choroby powyżej dwóch lat, codzienne wymiotowanie lub objadanie się stosowanie środków przeczyszczających, moczopędnych, wymiotnych lub stymulatorów (pigułki odchudzające) dodatkowo współwystępowanie internistycznych schorzeń - cukrzycy czy mukowiscydozy

Badanie i różnicowanie
W kompetencji lekarza jest:
Uzyskanie szczegółowych informacji na temat zmian masy ciała, ze zwróceniem uwagi na okresy największych wahań wagi w życiu pacjenta Poznanie aktualnych zwyczajów pacjenta związanych z jedzeniem na przykładzie typowego dnia z uwzględnieniem liczby przyjmowanych kalorii i stosowania pigułek odchudzających Określenie początkowego i aktualnego stanu zachowań w postaci objadania się oraz stosowanych zabiegów „czyszczących” Pytanie o ewentualne przyjmowanie hormonów tarczycy, intensywnych ćwiczeń fizycznych, środków przeczyszczających i moczopędnych
Wywiad medyczny może sugerować neurologiczne, endokrynologiczne lub genetyczne podłoże epizodów objadania się. Mogą też występować powikłania medyczne - nadużywanie środków przeczyszczających:
kurczowe bóle brzucha
biegunki krwawienia z odbytnicy
- wymiotowanie, nadużywanie leków moczopędnychv zasadowica metaboliczna
podwyższenie stężenia amylazy w surowicy krwi hipomagnezemia hipofosfatemia hipokalemia

Leczenie
Do celów leczenia należy przerwanie cyklu objadania się – zachowania kompensacyjne, wprowadzenie zdrowych zwyczajów związanych z odżywianiem, oraz zachęcanie pacjenta do stosowania nowych strategii i sposobów radzenia sobie z emocjami i w trudnych sytuacjach, radzenie sobie ze stresem. Leczenia szpitalnego wymaga osoba z myślami i tendencjami samobójczymi, brakiem kontroli nad jedzeniem i wymiotowaniem (bulimia), występowanie zaburzeń metabolicznych.
U nastolatków włącza się terapię rodzinną. Tu ograniczenie negatywnych komentarzy i fizycznych form karania chorego w domu jest ważnym czynnikiem wpływającym korzystnie na rokowanie.

Źródło: Psychiatria dzieci i młodzieży. Wybrane zagadnienia – Zaburzenia odżywiania